Jak rodzice powinni motywować swoje dziecko? Istnieją pewne ogólne normy wychowawcze, które są dobre na każdym etapie rozwoju dziecka. Uniwersalne zasady powinny pomóc rodzicom w uniknięciu błędów wychowawczych, a przez to zapobiegną problemom związanym ze złymi zachowaniami dziecka.
Rozwój dziecka
Dziecko rozwija się w taki sposób, że jego rozwój nie przebiega równomiernie w jednostajnym rytmie. Są okresy spokojne, dziecko utrwala wówczas zdobyte wcześniej umiejętności i doświadczenia. Po okresach spokojnych następują okresy przełomowe, w ich trakcie dziecko zdobywa nowe umiejętności i wkracza w kolejną fazę swojego rozwoju. W okresach przełomowych dziecko często przysparza rodzicom swoim zachowaniem dużo kłopotów. Dziecko jest wtedy niespokojne i bardzo wrażliwe, jest poddawane olbrzymiemu fizycznemu i psychicznemu ciśnieniu.
Błędy wychowawcze są popełniane w tych przełomowych dla dziecka momentach. Rodzice nie rozumieją dziwnych zachowań dziecka. A dziecko wymaga w tych trudnych momentach poświęceniu mu zwiększonej uwagi. Paradoksalnie, jeśli dziecko z powodu swojego “złego” zachowania znajdzie się w centrum uwagi rodziców, doprowadzi to do wzmocnienia tych nieodpowiednich postaw i może przyczynić się do poważnych trudności wychowawczych.
Etapy rozwoju dziecka
– Ósmy miesiąc życia – w tym czasie dziecko zaczyna rozróżniać “znane” i “nieznane”, może odczuwać z tego powodu sany niepewności i zagubienia.
– Trzeci rok życia – dziecko przechodzi wówczas okres krnąbrności, zaczyna tworzyć pierwsze samodzielne plany dotyczące swojej osoby, np. zastanawia się kim chciałoby zostać w przyszłości.
– Szósty rok życia – następują zmiany w kształcie ciała dziecka, co wiąże się z zakłóceniami psychicznej i fizycznej równowagi. Dziecko może gorzej sypiać, złościć się często i być kapryśne, może też częściej chorować.
– Okres dojrzewania – dziecko może mieć trudności z zaakceptowaniem samego siebie, czuje niepewność. Często swoim zachowaniem wyraża sprzeciw wobec przyjętym normom, buntuje się.
Wyuczone zachowania dziecka
W każdej z faz swojego rozwoju dziecko się zmienia. Inaczej się zachowuje, odmiennie też reaguje na bodźce zewnętrzne. Rodzice muszą się nauczyć dostosowywać swoje zachowanie do określonej fazy emocjonalnej rozwoju dziecka. Niezależnie jednak od tego, w jakiej fazie rozwojowej znajduje się dziecko, rodzice powinni pamiętać o jednej podstawowej prawdzie: Każde zachowanie jest wyuczone. Poprzez proces uczenia się dziecko przyswaja sobie zarówno pożądane, jak i niepożądane zachowania oraz postawy.
Dziecko może uczyć się poprzez:
– naśladownictwo – wzorem do naśladowania może być postać lub osoba, np. dziecko może naśladować zachowanie ulubionego bohatera z bajki, zachowanie swojego taty względem mamy, itp.
– odniesiony sukces – jeśli określone zachowanie dziecka spotyka się z pozytywną reakcją otoczenia będzie się ono starało w dalszym ciągu zachowywać w podobny sposób, aby wywołać podobną reakcję raz jeszcze.
Potrzeba zauważenia
Potrzeba zauważenia jest jedną z najważniejszych ludzkich potrzeb. Ignorowanie odbierane jest jako kara. Dlatego też nawet negatywne formy zwrócenia uwagi jak krytyka, napominanie, mogą być traktowane przez dzieci w kategoriach sukcesu (“To nic, że mama na mnie krzyczy, ważne, że zwraca na mnie uwagę”).
Nagroda i uznanie
Nagroda oraz uznanie odgrywają bardzo ważną rolę w rozwoju dziecka, stymulują dziecko i wzmacniają jego wiarę we własne siły. Pochwała jest jednym z najważniejszych elementów wychowawczych, zachęcającym dziecko do pokonywania kolejnych stopni rozwoju. Dzięki pochwale można dziecko (podobnie jak i dorosłego) znacznie skuteczniej skierować na drogę właściwego zachowania aniżeli przez krytykę! Pochwała zachęca, krytyka zniechęca.
W rodzinie należy ustalić pewne formy nagradzania dziecka, np. pozwolenie na dłuższe oglądanie sobotniego programu telewizyjnego. Rodzice bardzo ostrożnie powinni postępować z zachętami materialnymi (słodycze, prezenty, pieniądze itp.). Materialne zachęty mogą pełnić tylko rolę uzupełniającą, nie mogą zastąpić “społecznych zachęt” takich jak pochwały, czy zainteresowania. Nie można dzieci wychowywać w taki sposób, że będą one sprzątały swój pokój tylko wtedy, gdy dostaną za to pieniądze.
Kara
Stosowanie kary jest kwestią sporną wśród wielu pedagogów. Idealne było by wychowanie dzieci bez stosowania kar. Nie oznacza to jednak, że można dziecku na wszystko pozwolić. Pamiętajcie drodzy rodzice, że zadaniem kary nie jest udowodnienie przewagi rodziców nad dzieckiem, kara nie ma dowodzić Waszego autorytetu, kara nie może zawierać w sobie elementów uwłaczających godności osobistej dziecka. Kara powinna być stosowana tylko wtedy, gdy jest ona zapowiedziana i być w formie pozbawienia dziecka jakichś dotychczasowych przywilejów, np. można zakomunikować dziecku: “Jeśli zepsujesz zabawkę innego dziecka, będziesz mu musiał oddać swoją.”
Dostrzeganie pozytywnych postaw
Rodzice często popełniają błąd, dostrzegając tylko niepożądane, naganne zachowanie dziecka. Z niewiadomych przyczyn nie doceniają dobrych i właściwych postaw u swoich dzieci. W procesie wychowawczy ważne jest aby rodzice dostrzegali dobre zachowania swoich dzieci i mówili im o tym.
Co jest najważniejsze?
Trzeba pamiętać, że najważniejsze dla prawidłowego rozwoju dziecka jest jego poczucie bezpieczeństwa i zrozumienia. Najprostszym sposobem okazania dziecku zrozumienia, pokazania, iż traktujemy je poważnie, jest zaakceptowanie i respektowanie jego odczuć.