Rozwój dziecka miesiąc po miesiącu

Niewiele jest bardziej fascynujących zajęć niż śledzenie rozwoju dziecka i sposobu, w jaki uczy się ono posługiwać rękami, uczy się myśleć, chodzić i zdobywać niezależność. Obserwacja dziecka i kolejno po sobie następujących stadiów jego rozwoju dostarcza mnóstwo radości.

Podstawowe zasady rozwoju dzieci

Po pierwsze, nie popełniajmy błędu myśląc, że rozwój zaczyna się dopiero z chwilą urodzenia się dziecka. Rozwój ten trwa nieprzerwanie od chwili poczęcia. Po drugie — rozwój po urodzeniu jest rozwojem ciągłym, chociaż nie zawsze może on być dla ciebie zauważalny. Są takie przedziały czasu, w których wydaje się, iż rozwój dziecka w jakiejś dziedzinie zatrzymał się na kilka tygodni lub nawet miesięcy. Potem jednak następuje gwałtowny skok rozwojowy, i dziecko, które w danym tygodniu mówi niewiele, w 3 lub 4 tygodnie później mówi bardzo dużo. Te widoczne okresy zastoju w zakresie rozwoju danej umiejętności zdarzają się, gdy w tym samym czasie zdobywanie innych umiejętności, takich jak np. siadanie lub chodzenie, przebiega bez zakłóceń. Wydaje się, jakby dziecko nie potrafiło nabywać dwóch ważniejszych umiejętności równolegle w tym samym czasie.

Wszystkie dzieci przechodzą przez te same etapy rozwoju, z wyjątkiem raczkowania, występującego tylko u niektórych z nich. Jednak tempo rozwoju jest u każdego dziecka inne; różnice mogą być nawet bardzo duże. Innymi słowy, chociaż każde dziecko uczy się siedzieć, zanim zacznie chodzić, wiek, w którym dzieci uczą się tych umiejętności, jest bardzo różny.

Od urodzenia do końca 3 miesiąca życia

Rodzice mogą być zdziwieni, jak szybko zachodzą zmiany w zachowaniu dziecka. W krótkim czasie, jeśli oczywiście nie płacze, dziecko zaczyna przyglądać się matce, gdy do niego mówi. Zaczyna otwierać i zamykać usta podczas czuwania, a głową wykonuje ruchy do tyłu i do przodu. Zwykle nie wcześniej niż w 4 lub 6 tygodniu uśmiecha się, gdy się do niego mówi.

Dwa lub 3 tygodnie później, po pierwszym uśmiechu, dziecko zaczyna „gruchać”, tzn. wydaje krótkie dźwięki z radości, gdy uśmiecha się do matki. Na początku obserwujemy u dziecka tylko sporadyczne uśmiechy, lecz w 3 miesiącu życia będzie ono coraz częściej uśmiechać się i gruchać, bo chce dużo „rozmawiać”, a nawet prawdopodobnie leżeć i gruchać do sufitu. Nie tylko uśmiecha się i grucha, lecz także piszczy z radości.

Niemowlę zdradza także inne objawy, wskazujące, że coraz lepiej rozumie. Możemy zauważyć po jakimś czasie, że uspokaja się tylko wtedy, gdy się je wkłada do kąpieli, lecz także, gdy widzi przygotowaną kąpiel, i nie tylko podczas karmienia, ale również, gdy widzi przygotowania do tego zabiegu. Uspokaja się, gdy bierzemy je na ręce.

Podczas gdy w okresie noworodkowym oczy jego wydawały się przesuwać po wszystkim, co znajdowało się w pokoju, bez zatrzymywania na jakimś określonym przedmiocie, zauważymy wkrótce, że zatrzymuje ono wzrok na dużych przedmiotach, np. na oknie, i patrzy na nie w sposób zamierzony. Około 3 miesiąca życia niemowlę przejawia żywe zainteresowanie obcym pokojem, do którego nie jest przyzwyczajone. W tym samym wieku zwraca również chętnie głowę w kierunku odgłosów zbliżających się kroków lub innych dźwięków.

Rozwój dojrzałości niemowlę objawia również w wielu innych dziedzinach. W miarę dorastania śpi coraz mniej w ciągu dnia, zmniejsza się również jego gotowość do zasypiania podczas karmienia. Pod koniec 3 miesiąca może nie zasypiać, a wykazywać zadowolenie po zakończeniu karmienia. W tym okresie dziecko rzadziej się krztusi podczas karmienia, mniej ziewa i ma mniejszą skłonność do czkawki po karmieniu.

W pierwszych 3 miesiącach życia niemowlę nabywa dużo sił i zaczyna panować nad mięśniami karku i kręgosłupa, przygotowując się do siedzenia i chodzenia. Kiedy trzymamy je w pozycji siedzącej, zaczyna stopniowo coraz więcej podnosić głowę do góry. Początkowo czyni to tylko na krótkie chwile i nie potrafi utrzymać głowy w tej pozycji przez dłuższy czas. Przed upływem 3 miesięcy niemowlę opanowuje tę umiejętność prawie w pełni. W 34 tygodniu życia w pozycji na brzuchu unosi na krótko bródkę ponad podłoże, natomiast nie później niż z końcem 3 miesiąca życia potrafi nie tylko utrzymać podniesioną brodę przez dłuższy czas, lecz także unosi barki. Przy pociąganiu za rączki do pozycji siedzącej, z pozycji leżącej na plecach, zauważyć można coraz lepsze trzymanie głowy i malejącą tendencję do zwisania jej do tyłu.

Podczas gdy noworodek ma najczęściej zaciśnięte piąstki, dłonie 3-miesięcznego niemowlęcia są otwarte, jak gdyby gotowe do chwytania przedmiotów. Z końcem 3 miesiąca życia potrafi trzymać grzechotkę włożoną mu do ręki, lecz nie umie jeszcze samo jej podnosić. Po 3 miesiącu życia dziecko zaczyna zdradzać chęć chwytania przedmiotów położonych przed nim, choć nie jest jeszcze dostatecznie dojrzałe, aby je trzymać dłużej.

Wiek od 3 do 6 miesiąca życia

Między 3 a 6 miesiącem życia niemowlę wykazuje gwałtowny postęp w rozwoju w różnych kierunkach. Okres czuwania trwa teraz większą część dnia, znacznie dłużej niż w pierwszych 3 miesiącach. W tym wieku po nakarmieniu już bawi się, podczas gdy młodsze niemowlę natychmiast zapadało w sen. Wykazuje żywe zainteresowanie wszystkim, co je otacza, jest bardziej zadowolone z towarzystwa innych osób.

W 4 miesiącu życia niemowlę śmieje się na głos, uśmiecha się także nawet wtedy, gdy nikt do niego nie mówi. Uśmiecha się przy podnoszeniu do pozycji siedzącej — może jednak również płakać, gdy kładzie się je ponownie, ponieważ odczuwa przyjemność w przebywaniu w pozycji pionowej. W czasie kąpieli wierzga nóżkami i głośno się śmieje. Niemowlę w tym wieku jest szczególnie „gadatliwe”, grucha przez dłuższy czas, szczególnie gdy się do niego mówi. Faktycznie w tym okresie” niemowlę „mówi” więcej niż między 6 a 9 miesiącem życia. Między 3 a 4 miesiącem życia zaczyna odwracać głowę, gdy usłyszy dźwięk, co można uznać za ważny objaw, wskazujący, że dziecko słyszy. W tym okresie przejawia również żywsze zainteresowanie w obcych pomieszczeniach i interesuje się małymi dziećmi. Gdy widzi kolorową zabawkę lub swoją butelkę, sapie z podniecenia, wyciąga ręce i wierzga nogami, czyniąc ewidentne próby dosięgnięcia tych przedmiotów. Potrząsa energicznie grzechotką włożoną do ręki, nie potrafi jednak do 6 miesiąca życia sięgać po przedmioty ani chwytać ich.

Na ogół płacze mniej, może jednak protestować płaczem, gdy matka wychodzi z pokoju. Płacz dziecka w chwili zbliżenia się z nim do łóżeczka w celu ułożenia go do snu wskazywać może równocześnie na rozwój pamięci w tym wieku. Budzi się pogodne i gotowe do zabawy, nie płacze natychmiast żądając karmienia, jak młodsze niemowlę. Obecnie nawet głodne potrafi dłużej czekać spokojnie, nie wykazuje również tak gwałtownie swojego niepokoju z powodu mokrej pieluszki. Można teraz zauważyć, że gdy leży na plecach, trzyma głowę prosto, a nie zwraca jej na bok, jak niemowlę 2miesięczne, ogląda swoje palce oraz dłonie i bawi się nimi. Potrafi składać razem dłonie, chwyta kaftanik zasłaniając nim swą twarz. Położone na brzuchu, odrywa głowę i klatkę piersiową od podłoża, opierając swój ciężar na przedramionach. Jeżeli trzyma się je w pozycji stojącej, można stwierdzić, że w znacznej części ciężar ciała opiera się na nóżkach.

W ciągu następnych 2 miesięcy (5 i 6 miesiąc) u dziecka widać szybki postęp w nauce siedzenia, w przygotowywaniu się do chodzenia i posługiwaniu się swoimi dłońmi. W 5-6 miesiącu dziecko lubi siedzieć w swoim wysokim krześle, które jest także wygodne do karmienia. Początkowo po 15 minutach siedzenia w tej pozycji obserwujemy objawy zmęczenia, lecz wkrótce po 6 miesiącu niemowlę potrafi przyjemność tę wydłużyć do ok. godziny. Również w tym wieku może w pozycji stojącej cały swój ciężar opierać na nogach i w tej pozycji radośnie podskakuje.

Czytaj też  Sen u dzieci

W 5 miesiącu życia dziecko potrafi w pozycji siedzącej trzymać sztywno głowę, a w 5 lub 6 miesiącu potrafi unosić ją ponad podłoże z pozycji leżącej na plecach i wyciąga ręce jakby prosząc o podniesienie. Około 6 miesiąca może już siedzieć, opierając się na rękach wyciągniętych do przodu. Około 5 miesiąca zaczyna obracać się z pozycji na brzuchu do pozycji na plecach, a ok. miesiąca później — z pozycji na plecach, na brzuch. W tym okresie życia niemowlę jest po raz pierwszy bardzo ruchliwe i może pokonywać dość znaczne odległości przez obracanie się. Może także wyginąć plecy w łuk i opuszczać je, powtarzając to dłuższy czas. W ułożeniu na brzuchu potrafi utrzymywać cały swój ciężar na rękach, a po 6 miesiącu na jednej ręce, sięgając drugą po zabawkę.

Jeszcze w 4 miesiącu życia niemowlę nie potrafi sięgać po przedmiot ani go chwytać, natomiast w 5 — wykonuje już te czynności, chociaż z trudem. Chwyta przedmiot obiema rękami, sięgając początkowo za daleko, źle oceniając odległość, ale wreszcie osiągając cel. Jest to wielki krok naprzód w rozwoju, gdyż teraz może się bawić różnymi zabawkami. Cały nowy świat otworzył się przed nim. Początkowo potrafi ono chwytać tylko duże przedmioty i dopiero ok. 9—10 miesiąca życia wykształci się u niego umiejętność przywodzenia kciuka i palca wskazującego, co umożliwia podnoszenie małych przedmiotów wielkości ziarna grochu.

Około 6-7 miesiąca można zauważyć, jak dziecko sięga po zabawkę jedną ręką, a nie dwiema, jak potrafi przekładać zabawkę z jednej ręki do drugiej. W pozycji leżącej na plecach może bawić się palcami swoich stóp i wkłada je do ust. Uwielbia pluskanie i chlapanie się w kąpieli. Znajduje wielką przyjemność w zgniataniu papieru. Niemowlę w tym wieku trzyma samo butelkę, a nawet próbuje trzymać łyżeczkę w czasie karmienia. Wszystko, co może utrzymać, bierze do ust. W charakterystyczny sposób uderza głośno zabawkami o stół lub o swoje wysokie krzesło. Około 6 miesiąca spostrzegamy, że po upuszczeniu zabawki, jakby przyglądało się, gdzie ona upadła. Rozwój umysłowy dziecka w tym okresie przejawia się w różny sposób. W 5 miesiącu życia uśmiecha się, widząc się w lustrze, a w miesiąc później nie tylko uśmiecha się, lecz także grucha z radości. Wkrótce potem wyciągnie rączki i uderzy w lustrze swoją podobiznę.

Między 5 a 6 miesiącem wyraźnie demonstruje swoim zachowaniem, co lubi jeść, a czego nie lubi i może nawet stanowczo odmawiać tych pokarmów, których nie lubi. Uczy się w tym wieku „naśladować” matkę, np. w wysuwaniu języka lub parskaniu wargami. Może również robić to spontanicznie. Odkrywa przyjemność w ukrywaniu się i radość sprawia mu zakrywanie twarzy pieluszką, a przy jej ściąganiu piszczy z zadowolenia. Niemowlę może w tym wieku przejawiać „lękliwość” w stosunku do osoby obcej, a nawet może się przestraszyć z jej powodu.

Około 6 miesiąca zaczyna reagować na swoje imię. Próbuje wzbudzić zainteresowanie otoczenia swoją osobą przez kaszel lub wydawanie innych dźwięków. Uczucie sytości podczas karmienia manifestuje odwracaniem głowy i zaciskaniem ust. Podobne zachowanie obserwujemy przy próbach czyszczenia nosa. Dziecko w tym wieku potrafi już demonstrować swoją niezależność lub indywidualność, która może polegać na odmawianiu przyjęcia posiłku, jeżeli umożliwiamy mu pomaganie w karmieniu lub trzymanie łyżeczki, chociaż takie zachowanie jest bardziej prawdopodobne pod koniec pierwszego roku życia.

W wieku ok. 6 miesięcy większość niemowląt uczy się żuć – ważny „krok milowy” w rozwoju, który oznacza dojrzałość do przyjmowania pokarmów stałych. W tym okresie dziecko znacznie mniej płacze, a podczas płaczu wydaje dźwięki przypominające „ma, ma, ma”. Chociaż dzieci płaczą znacznie wcześniej, zanim umieją się śmiać lub nawet uśmiechać, to jednak stopniowo płaczą coraz mniej i znacznie dłużej znoszą głód lub zmoczone pieluszki.

Wiek od 6 do 9 miesiąca życia

Znaczna większość dzieci w wieku ok. 6 miesięcy potrafi już siedzieć w wózku prawie bez podparcia, u niektórych jednak umiejętność ta wykształca się dopiero ok. 7 miesiąca, i to tylko na kilka sekund. Dopiero ok. 9 miesiąca życia niemowlę potrafi siedzieć pewnie przez dłuższy czas, ale nawet wtedy łatwo traci równowagę. W 9 miesiącu może samodzielnie siadać z pozycji leżącej. Między 8 a 9 miesiącem niemowlę zaczyna raczkować, posuwając się naprzód za pomocą rąk, chociaż wiele niemowląt przechodzi przez stadium posuwania się do tyłu, zanim nauczy się raczkować do przodu. W miesiąc później sprawnie raczkują po podłodze na rękach i kolanach, z tułowiem uniesionym do góry. Około 8 miesiąca dziecko może stać, trzymając się kojca, ale przez następne 2 miesiące nie potrafi samo usiąść i może krzykiem domagać się pomocy, zwłaszcza gdy boi się gwałtownego upadku.

W tym okresie niemowlę uczy się coraz sprawniej posługiwać swoimi rękami i potrafi już podnosić o wiele mniejsze przedmioty. Około 9-10 miesiąca życia, dzięki umiejętności synchronicznego zginania palca wskazującego i kciuka, może podnosić przedmioty tak małe, jak koralik lub kawałek cienkiego sznurka. Można zauważyć też, że niemowlę zaczyna pokazywać określone przedmioty i zdążać w ich kierunku z wyciągniętym palcem wskazującym. Bardzo lubi bawić się papierem i chwyta do ręki wszystko, co jest dla niego dostępne.

Już od 6 miesiąca życia, od kiedy opanowało umiejętność żucia, może karmić się samo biszkoptem lub skórką chleba, ponieważ potrafi trzymać je w swojej rączce, a także podnosić, gdy upadnie. W tym czasie zaczyna zaglądać za narożnik, przechylać się na jedną stronę i podnosić głowę, aby przyjrzeć się, kto do niego mówi. Przejawia również uczucia, o czym świadczy głaskanie po twarzy matki, obejmowanie jej za szyję czy przytulanie swojej twarzy do jej policzka. W celu zwrócenia na siebie uwagi szarpie ubranie rodzica. W 9 miesiącu niemowlę może reagować na proste zdania, np.: „gdzie jest mama?”. Zaczyna machać rączką na pożegnanie; niektóre niemowlęta robią to dopiero pod koniec 1 roku życia. Widok obcej osoby może wywołać zaniepokojenie, zwłaszcza gdy dziecko znajduje się na podłodze i nagle zauważy nad sobą wyniosłą sylwetkę.

W tym okresie zaznacza się wyraźny rozwój mowy, jak również rozwój wielu innych umiejętności. Na ogół nie uświadamiamy sobie, że różne dźwięki, jakie wydaje dziecko począwszy od 8 tygodnia życia, stanowią jakby kolejne kroki do rozwoju mowy. Zanim niemowlę zacznie mówić, musi nauczyć się wydawać różne dźwięki. Przykładowo ok. 7-8 miesiąca życia niemowlęta zaczynają wydawać dźwięki takie, jak „da”, „ba”, „ma”, a w miesiąc później łączą je wymawiając: „dada”, „baba”, „mama”, ale jeszcze bez żadnego szczególnego ich znaczenia. W 9 miesiącu potrafią naśladować kilka dźwięków wydawanych przez rodziców.

Dziewiąty miesiąc to rozkoszny wiek w życiu dziecka. Uczyń wówczas wszystko dla dziecka, gdyż nigdy w życiu nie będzie ono tak wspaniałe! Niemowlę w tym okresie jest towarzyskie, chociaż trochę nieśmiałe w kontaktach z ludźmi, równocześnie łatwo daje sobą kierować i stosunkowo mało płacze. Nie wkroczyło jeszcze w fazę oporu i negatywizmu, która tak wystawi na próbę cierpliwość matki w kilka miesięcy później. Zaczyna w tym okresie życia raczkować i nie ma żadnych zmartwień. Nawet zaburzenia snu, tak powszechne w późniejszych miesiącach, nie są zwykle istotne w tym wieku.

Wiek od 9 miesiąca do 1 roku życia

W tym okresie dziecko staje się aktywne ruchowo. Sprawniej i coraz szybciej raczkuje i z końcem roku chodzi na czworakach, na dłoniach i stopach, zamiast na dłoniach i kolanach. Około 10 miesiąca stojąc w kojcu podnosi jedną stopę ponad podłogę, a w następnym miesiącu zaczyna chodzić, trzymając się kojca lub jakiegoś innego mebla. Początkowo w 10 miesiącu chodzi, trzymając się obiema rękami, z końcem roku trzyma się już tylko jedną ręką. Niektóre niemowlęta chodzą wcześniej bez trzymania się, chociaż zdarza się to wyjątkowo, inne uczą się dziwnego sposobu poruszania się na jednym pośladku i przeciwnej ręce.

Czytaj też  1,2 i 3 miesiąc życia dziecka

Ze względu na dużą ruchliwość dziecka w tym okresie, w razie pozostawiania go w wózku trzeba przedsięwziąć specjalne środki ostrożności dla zapewnienia całkowitego bezpieczeństwa. Ważnym „kamieniem milowym” w rozwoju jest umiejętność wypuszczania przedmiotów z ręki. Chociaż już w 5 miesiącu życia niemowlę potrafi chwytać przedmioty, to jednak dopiero ok. 10 miesiąca życia świadomie wypuszcza je z ręki. Od chwili, gdy nauczą się „uwalniać” przedmioty, odkrywają przyjemną zabawę z wyrzucaniem przedmiotów, zwłaszcza jeżeli w pobliżu znajduje się uprzejma osoba gotowa wielokrotnie je podnieść. Znajdują w tym wiele przyjemności, jak z każdej nowej umiejętności. Dlatego uwielbiają wkładanie i wyjmowanie różnych rzeczy z koszyka lub pudełka i oddawanie ich po kolei któremuś z rodziców.

W 11 miesiącu niemowlę potrafi dla zabawy rozmyślnie toczyć piłkę w stronę matki, lubi popisywać się i dlatego chętnie powtarza wszystko, co wywołuje śmiech u widzów, śmieje się również wraz z innymi. Z rozkoszą przyłącza się do zabawy, zwłaszcza do zabawy w „a kuku”, czyli w chowanego. Lubi kłaść zabawki na swojej głowie i świetnie się tym bawi. Wszystkie niemowlęta ok. 12 miesiąca życia przechodzą przez etap nieśmiałości. Po upływie 9 miesięcy mogą wykazywać pierwsze przejawy zazdrości, które manifestują, gdy np. matka bierze na ręce inne dziecko.

Po 9 miesiącach niemowlęta mniej się ślinią, chociaż pod tym względem istnieją między nimi duże różnice. Intensywność ślinienia może zwiększyć się podczas wyrzynania się każdego nowego zęba. Większość niemowląt nie ślini się już po 1 roku życia. Można również zaobserwować, że w tym wieku coraz rzadziej biorą różne przedmioty do ust, podczas gdy w 6-7 miesiącu wkładają do buzi wszystko. Niemowlęta różnią się między sobą pod tym względem i u jednych odruch ten może trwać dłużej niż u innych.

Między 9 a 12 miesiącem stwierdza się bardziej wyraźny postęp w rozwoju mowy. Można zauważyć, że niemowlę znacznie wcześniej rozumie znaczenie słów, niż potrafi je wymówić. W następnej fazie wymawia część słowa, oczywiście ze zrozumieniem jego znaczenia, np. „pi” zamiast pies. Większość niemowląt przed ukończeniem roku wymawia i zna znaczenie 2 lub 3 słów, „mama”, „tata”, „gaga”, „diadia”, u niektórych jednak przychodzi to znacznie później.

Niemowlę rozwój umysłowy przejawia w różny sposób. Jednym z nich jest uczestniczenie w ubieraniu. Roczne dziecko potrafi wyciągać rękę, ułatwiając włożenie rękawa i nogi podczas wkładania bucika. Postęp w dojrzewaniu manifestuje się również skróceniem czasu snu. Znaczna większość niemowląt z końcem pierwszego roku życia śpi tylko raz w ciągu dnia.

Wiek od 12 do 18 miesiąca życia

Większość dzieci opanowuje naukę chodzenia bez pomocy między 13 a 15 miesiącem życia. Zauważcie, że gdy wasze dziecko zaczyna chodzić, ustawia stopy w różnych kierunkach, stawia kroki niejednakowej długości i chodzi na szeroko rozstawionych nogach. Jeżeli spojrzy w tym czasie w górę, zwykle przewraca się. Po zrobieniu pierwszych samodzielnych kroków dziecko musi nauczyć się wielu dalszych umiejętności. Początkowo porusza się niepewnie i może nagle upaść na podłogę. Nie potrafi nagle zatrzymać się i rozpocząć chodzenia, obchodzić przeszkód ani biegać. Nie umie również rzucić piłki bez przewrócenia się. Ma tendencję do trzymania rąk w górze podczas chodzenia. Około 15 miesiąca dziecko zaczyna wspinać się do góry po schodach. Potrafi samodzielnie podnosić się do pozycji stojącej. Chociaż nauczyło się chodzić, powraca do raczkowania, zwłaszcza gdy się, śpieszy. Gdy ma 18 miesięcy, coraz pewniej porusza się na nogach, ale nadal nie potrafi biegać i skręcać pod kątem prostym. Umie natomiast chodzić, trzymając lalkę, oraz wejść na krzesło. Chodzi nadal z szeroko rozstawionymi stopami.

Świeżo zdobyta możność swobodnego poruszania się wraz z ciągle narastającą ciekawością bywa powodem ustawicznych kłopotów. Dziecko interesuje się wiadrem z wodą oraz koszem na śmieci i fascynuje się nimi, gdyż dostarczają one nieograniczonych możliwości ćwiczenia swych zdolności za pomocą zabawy — wielokrotnie wkłada i wyjmuje przedmioty z pojemnika i rzuca je na podłogę. Otwarta szafa z książkami działa na dziecko jak magnes; dając mu możność podobnych doznań. Wszystko śledzi z zainteresowaniem: błysk lampy, gazetę, porzuconą kopertę leżącą w dostępnym miejscu, zwisający ze stołu obrus. Stale bierze udział we wszystkim i stale jest w ruchu. Kojec nie jest w stanie utrzymać go w miejscu. Płacze ze złości, gdy się je tam wkłada i odkrywa, że można wyjść przez otwarte drzwi. Może nie chcieć siedzieć w wózku nawet podczas robienia zakupów w sklepie i domaga się chodzenia.

Chociaż ruchy rąk stale się doskonalą, to jednak nie potrafi układać przedmiotów dokładnie i w 15 miesiącu raczej nie umie ustawić więcej niż 2 małe klocki na sobie, a nawet w 18 miesiącu potrafi ułożyć wieżę tylko z 3 klocków. W tym czasie zaczyna „bazgrać” ołówkiem.

Od 15 miesiąca dziecko prawdopodobnie zechce jeść samo, jeśli mu na to się pozwoli i jeśli posiłek składa się z małych kawałków, chociaż wiele spośród nich obraca jeszcze w tym wieku łyżeczkę, zanim doniesie ją do ust i przychyla zbyt mocno filiżankę podczas picia, a po zaspokojeniu pragnienia puszcza ją lub stawia na stole tak gwałtownie, że zawartość rozlewa się. Lubi zbierać paluszkami upuszczone przez siebie kawałki jedzenia.

Dziecko 18-miesięczne, prawidłowo rozwijające się, potrafi jeść bez jakiejkolwiek pomocy. Lubi również książki, ale podczas oglądania potrafi przewrócić tylko 23 kartki równocześnie. Rozumienie znaczenia słów rozwija się tak dalece, że między 15 a 18 miesiącem wykonuje proste polecenia, np. „przynieś zabawkę”, „połóż książkę na krześle”. Równocześnie zaczyna się orientować, gdzie przechowuje się przedmioty. Około 18 miesiąca życia zapytane o proste przedmioty, pokazuje je na rycinach w książce. Zaczyna naśladować swoją matkę w jej codziennych zajęciach, takich jak zamiatanie podłogi, ścieranie kurzu lub zmywanie. Lubi rytmiczną muzykę i umie poruszać rytmicznie ciałem w takt melodii. Dzieci w tym wieku kochają swoje misie i lalki, chociaż noszą je za jedną nogę lub rzucają na podłogę.

W tym okresie następuje szybki rozwój mowy, przejawiający się wymawianiem wielu nowych słów. Niektóre dzieci nadal mówią mało, ale zawsze stwierdza się duży postęp w rozumieniu mowy. Większość używa własnego języka, którego nie rozumie nikt poza rodzicami dziecka. W tym okresie u dziecka wyrabiają się nawyki utrzymania czystości: najpierw melduje matce o zmoczeniu śpioszków, a później sygnalizuje, że chce oddać mocz. W wieku 18 miesięcy wiele dzieci spośród często wysadzanych nie moczy się w ciągu dnia, ale tylko nieliczne nie moczą się w nocy.

Inną charakterystyczną dla tego okresu cechą jest negatywizm, czyli prawie stała chęć działania przeciwnego do tego, o jakie się prosi. Z negatywizmem wiąże się także pragnienie robienia szumu wokół siebie i zwracania na siebie uwagi otoczenia. Ten negatywizm wraz z możliwością zrozumienia przez dziecko jedynie prostych żądań i poleceń sprawia, że jest to tzw. trudny wiek dziecka. Okres od roku do ok. 2 i pół roku może u niektórych dzieci sprawiać wiele kłopotu.

Wiek od 18 do 24 miesiąca życia

Dziecko pewniej stoi na nogach i pewniej porusza się na nich, także w wieku ok. 2 lat potrafi już biegać. Umie również chodzić do tylu oraz wchodzić i schodzić w dół po schodach, samodzielnie stawiając obie stopy na każdym stopniu. Kopanie piłki nie grozi już upadkiem, a zabawki podnosi z podłogi w pozycji stojącej.

Czytaj też  Czym skorupka za młodu, czyli od zabawy do zawodu

Około swoich 2 urodzin dziecko zaczyna naciskać klamkę przy drzwiach i odkręcać pokrywkę słoika. Potrafi ułożyć wieżę z ok. 6 małych klocków i przewracać pojedyncze kartki książki. Umie również wkładać na siebie proste części ubrania, takie jak skarpetki, rajtuzy, czy bluzę, chociaż zdarza mu się wkładać obie nogi w jedną nogawkę lub skarpetkę w taki sposób, że pięta znajduje się na przodzie stopy, a buty na niewłaściwe nogi. Potrafi myć i wycierać ręce. Dzieci są już zorientowane, gdzie rozmieszczone są różne przedmioty. Coraz częściej naśladują matkę w jej codziennych zajęciach. Zabawa lalką jest teraz bardziej wyszukana i polega na układaniu jej w łóżku i zawijaniu. Dziecko w tym wieku lubi głośno trzaskać i robić hałas. Jest agresywne w stosunku do innych osób, skłonne do bicia i wyrywania zabawek. Nie potrafi jeszcze bawić się z innymi dziećmi, tylko je obserwuje albo bawi się samo.

U dzieci w tym wieku zaczyna wykształcać się poczucie własności, wie ono dobrze, co należy do niego i odmawia podzielenia się tym z jakąkolwiek inną osobą. Na krótko przed 2 urodzinami dziecko zaczyna składać po 2 do 3 wyrazów razem — ważny „krok milowy” w rozwoju. W tym okresie zaczyna również używać w sposób prawidłowy słów: ja, mi, ty.

Około 2 roku życia zaczyna się okres uporczywych pytań, jak zostały zrobione poszczególne rzeczy i gdzie one się znajdują. Rozwija się u dziecka tzw. rytuał spania. Może wykazywać objawy wściekłości, jeżeli gąbka, mydło lub zabawka nie leżą w łazience na swoich zwykłych miejscach. Nie oznacza to jednak, że dziecko samo jest skłonne do utrzymywania porządku.

Dwa i pół roku życia

W tym wieku dziecko umie już wykonywać znacznie więcej czynności swoimi rękami. Potrafi zbudować wieżę z 8 klocków. Rozbiera się prawie całkowicie, jeżeli guziki ubrania są porozpinane. Wkłada na siebie proste części ubrania, chociaż zdarza się, że zakłada je krzywo lub odwrotnie — tył do przodu. Umie trzymać ołówek i rysować proste figury.

Dziecko w tym czasie uczy się skakać na obu nogach i chodzić na palcach. Może próbować stawania na jednej nodze, ale jeszcze mu to nie wychodzi. Mowa dziecka wyraźnie doskonali się, chociaż poszczególne słowa wymawia nieprawidłowo i ma tendencję do zastępowania właściwej litery inną. W tym okresie dzieci bardzo często seplenią. Jest to spowodowane wysuwaniem języka do przodu między zęby, zwłaszcza podczas wymawiania litery „S”. Mówią nieprzerwanie i bez przerwy komentują wszelkie czynności przez cały czas zabawy. Ich wyobraźnia jest coraz większa w porównaniu z młodszymi dziećmi. Może zbierać wyimaginowane owoce z obrazków w ilustrowanych czasopismach oraz trzymać wymyślonego kolegę za kanapą.

Około 2 i pół roku życia dziecko zauważa anatomiczne różnice poszczególnych płci. W tym okresie zaczyna również rozróżniać kolory. Ma skłonność do przyznawania pierwszeństwa albo matce, albo ojcu. Wykazuje jeszcze „rytualną” niechęć do jakichkolwiek zmian. Swoją niechęć do przymierzania nowego ubrania może manifestować krzykiem. Bardzo lubi słuchać bajek czytanych przez rodziców i często domaga się wielokrotnego ich powtarzania w ciągu dnia. Wybucha gniewem, jeżeli w rozmowie użyje się niewłaściwego słowa lub opuści jakiś fragment. Nie zdradza ochoty do zabawy z innymi dziećmi. Lubi ich towarzystwo, lecz bawi się samo. W wieku ok. 2 i pół roku dziecko może być rozkapryszone, jeżeli zbudzi się je ze snu. Rzadko moczy się, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy, i zaczyna dbać o utrzymanie czystości, wspinając się samo na krzesło, aby dostać się do umywalki.

Trzy lata

Jest to rozkoszny wiek. Szczyt negatywizmu już minął. Upór pozostaje nadal, ale dziecko 3-letnie jest zwykle bardziej rozumne i potrafi współdziałać, jeżeli jest mądrze wychowane, a prośby skierowane do niego wypowiadane są spokojnie. Nadal przysparza nam wiele kłopotów, ale nauczyło się już rozsądnej dyscypliny i nie domaga się już tak stanowczo rzeczy nieosiągalnych.

W zabawie zaczyna przyłączać się do innych dzieci, nie jak poprzednio, gdy bawiło się wyłącznie samo. Potrafi już stać na jednej nodze przez kilka sekund, biega szybko i pewnie, nadal jednak nie umie skakać. Przy wchodzeniu po schodach stawia jedną nogę na stopniu, natomiast schodząc w dół — w dalszym ciągu dwie. Dziecko w tym wieku czuje się bardzo pewnie na swoich nogach i nierozważnie polega na nich. Potrafi już jeździć na trójkołowym rowerze.

Dzieci w tym wieku, jeżeli wcześniej nie pozbawiono ich możliwości uczenia się, potrafią prawie całkowicie ubrać się i rozebrać samodzielnie. Zdarza się jednak, że zakładają ubranie tył do przodu, a buty na niewłaściwe nogi, potrzebują również pomocy przy zapinaniu guzików. Chętnie wysadzają lalkę, karmią ją, ubierają i rozbierają, rzadko natomiast uciekają się w zabawie do wyobraźni. Rozmowa z własnym misiem może być interesująca dla słuchacza. Dziecko w tym wieku jest nadal gadatliwe i mówi przez cały dzień, a teraz dodatkowo stale zadaje pytania. Chce wiedzieć skąd biorą się dzieci, nazwy oglądanych przedmiotów i znaczenie słów. Może już liczyć do dziesięciu i potrafi zliczyć od 3 do 4 przedmiotów. Dziecko 3-letnie uwielbia czytanie lub opowiadanie bajek. Jego pamięć sięga wstecz, nawet o kilka miesięcy.

Zwykle w tym wieku dzieci przestają spać w ciągu dnia. Są mniej rozkapryszone po obudzeniu się, a większość „rytuałów” i niechęć do zmian znikają bezpowrotnie. Niekiedy stwierdza się u dzieci w tym wieku duże zainteresowanie narządami płciowymi — własnymi i płci przeciwnej.

Cztery lata

Trzyletnie dziecko jest bardzo rozkoszne, za to czteroletnie jest bardziej dojrzałe, spolegliwe, tzn. takie, na którym można polegać. W wieku 3 lat wykazuje jeszcze cechy niemowlęcia — w chwilach, gdy jest zmęczone lub znudzone — oraz dużą zależność od innych osób, chociaż mniejszą niż dziecko dwuletnie. Czteroletnie dziecko znacznie częściej zachowuje się grzecznie, poprawnie, mimo że nigdy nie można przewidzieć, co powie w danej chwili lub o co zapyta. W tym okresie jest typowym chwalipiętą i zmyślaczem. Chwali się swoimi wiadomościami i jest głęboko przekonane, że wie wszystko. Popisuje się zręcznością swoich rąk i sprawnością nóg. Opowiada „bzdurne” historie o potworach widzianych w ogrodzie i tłumaczy w nieprawdopodobny sposób wypadki i nieszczęścia, jak np. tłuczenie czegoś łub złamanie. Nie można tych opowiadań traktować jako kłamstwa, gdy 4-latek nie rozumie wcale lub bardzo niewiele, co jest prawdą, a co nie. Wymyśla nowe słowa i zamęcza matkę, aby wielokrotnie je powtarzała i śmiała się wraz z nim. Zdaje mu się, że potrafi rozśmieszać innych. Lubi mieć szerokie grono oceniających go słuchaczy, uwielbia zabawy z innymi dziećmi i znajduje przyjemność w braniu udziału w przyjęciach towarzyskich. Sposób zabawy świadczy o dużej wyobraźni i polega na tworzeniu pociągów, statków, samolotów, szpitali i domów z najbardziej nieprawdopodobnych przedmiotów. Umie ubrać i rozebrać się samo, rzadko popełniając błędy, a niekiedy potrafi nawet zawiązać sznurowadła u butów. Zapina guziki, z wyjątkiem tych, które znajdują się z tyłu. Potrafi również umyć się samo w łazience i osuszyć, chociaż nadzór w tym zakresie jest jeszcze konieczny. Dziecko w tym wieku uczy się skakać i stoi na jednej nodze przez kilka sekund. Można je również nauczyć prostych tańców. Przy schodzeniu w dół po schodach stawia jedną nogę na każdym stopniu. Zainteresowanie narządami płciowymi przeciwnej pici jest mniejszy, jeżeli dana jest dziecku możliwość ich oglądania. Nadal jednak mówi o nich otwarcie w ubikacji podczas oddawania moczu lub stolca. Nadal jest gadatliwe, stale zadaje pytania, a hałas sprawia mu przyjemność.

Zobacz też